خمام بر سر راه رشت به انزلی در شمال خاوری رشت و جنوب باختری انزلی قرار دارد. تا پیش از آنکه رشت در قسمتهایی از حومه های پیرامون خود گسترش پیدا کند فاصله اش از این شهر ۱۳ کیلومتر و از بندرانزلی ۱۴ کیلومتر محاسبه می‌گردید. خمام از آبادی‌هایی است که در نوشته های گذشتگان از آن با نام “همام” یاد گردیده است. رودخانه ی خمام که سابقاً پرآب‌تر و وسیع‌تر بوده، با اتصال به راههای آبی رودخانه ای به گسکر راه داشته و محل لنگرگاه بزرگ کشتی‌های بادبانی بوده است. از تاریخ ۴ ذیقعده ۱۲۷۱ خورشیدی در سالهای پایانی حکومت ناصرالدین شاه که قرارداد شرکتی ایرانی و روسی برای دایر کردن راه عراده رو میان انزلی از رشت بسته شد، رفت و آمد ماموران روس در این منطقه روز به روز افزایش یافت و به سبب موقعیت خمام بود که در اینجا راهدارخانه ای که به آن “زاستاو” می گفتند برپا گردید.

گذشته ی تاریخی خمام با رفت و آمدهایی که در آن صورت می گرفت عامل بزرگ راه یافتن فرهنگ بوده است که ابتدا با ایجاد مکتب خانه ها در خمام و روستاهای پیرامون آن مانند “دافچاه” که شاید تا هفتاد و چند سال پیش هم مکتب خانه ای در آن دایر بوده و سپس تبدیل به مدرسه شده است.

نخستین مدرسه ای که در خمام تاسیس شد مدرسه ی اتفاق بود که در سال ۱۳۱۲ دایر گردید. این مدرسه در یک کلاس و در خانه ی شادروان حاجی محمد تقی جنت مکان تشکیل شد و با مدیریت شادروان آقای مهدی ایرانپور اصلی و دو معلم که هر یک عهده دار تدریس در دو کلاس بودند به صورت ۴ کلاسه کار میکرد. ورود دختران به مدرسه به سبب برخورداری مردم منطقه از بینش درست با هیچ نوع مخالفتی روبرو نشد و بدین ترتیب بعد از ۲ یا ۳ سال دختران هم در همان مدرسه به تحصیل پرداختند و تعداد دانش آموزان در این موقع به ۱۰۰ نفر رسیده بود. بارها مکان مدرسه در خیابانهای بوعلی و فرهنگ جابجا گردید و زمانی هم آن را به زاستاو یا راهدارخانه ای که در محلی به “ساختمان” معروف شده بود انتقال دادند.

سال ۱۳۲۳ مدرسه ی اتفاق که با نام دبستان مولوی در دو نوبت صبح و عصر برای پسران به کار ادامه داد به صورت مدرسه ای ۶ کلاسه درآمد. دبستان دخترانه ای هم به نام “مهستی”در زمانی که آقای فریدون فرحبد ریاست فرهنگ خمام را داشت تاسیس شده بود که پس از پیروزی انقلاب در سال ۱۳۵۸ نام آن به “شهید صادقی” برگردانده شد که امروزه در ۲ نوبت با حدود ۴۰۰ دانش آموز فعالیت آن ادامه دارد. سال ۱۳۳۱ این منطقه شاهد باز شدن کلاس اول دبیرستان بود که امروزه نیز با کاملتر شدن دبیرستان مورد استفاده دانش آموزان قرار دارد.