محمدجواد عاطفی با اشاره به ویژگی‌های یک قاضی از منظر قرآن، اظهار کرد : در قرآن کریم ویژگی‌های مختلفی در خصوص قاضی و داور ذکر شده که اغلب این ویژگی‌ها به علت دارابودن وصف قضاوت و داوری پیامبران، در بیان صفات حاکمان نیز به کار رفته است اما سه صفت و شرطی که باید در یک قاضی وجود داشته باشد و قرآن کریم بدان هم به آن اشاره کرده شامل «علم و آگاهی»، «رعایت قسط و عدل» و «محور قرار دادن حق و پرهیز از پیروی از هوای نفس» است.
قاضی و قاری جوان خمامی علم و آگاهی را شرط اساسی قضاوت دانست و افزود : بر اساس آیه ۴۹ سوره مائده «میان آنان به موجب آنچه خدا نازل کرده داورى کن و از هواهایشان پیروى مکن و از آنان برحذر باش، مبادا تو را در بخشى از آنچه خدا بر تو نازل کرده به فتنه دراندازند، پس اگر پشت کردند بدان که خدا مى‏‌خواهد آنان را فقط به [سزاى] پاره‌اى از گناهان‌شان برساند و در حقیقت بسیارى از مردم نافرمانند» استنباط می‌گردد که لازمه داوری و قضاوت کردن در میان مردم بر اساس دستور خداوند، علم و آگاهی از احکام شریعت می‌باشد اگر این آیه را با توجه به وضعیت فعلی جامعه در نظر بگیریم به این نتیجه می‌رسیم که شرط اساسی قاضی علم و آگاهی وی از مسائل حقوقی، اجتماعی، دینی و مسائل روز جامعه است.
وی با بیان اینکه قطعا باید سرانه مطالعه یک قاضی از سرانه معمول مطالعه بالاتر بوده و همواره در صدد ارتقای علم، آگاهی و بینش خود باشد، گفت: به معنای دیگر یک قاضی نه تنها باید آگاه به قوانین موضوعه باشد بلکه می‌بایست از جنبه‌های مختلف علوم مرتبط با اجتماع شناخت کافی داشته باشد.
وی در خصوص رعایت قسط و عدالت در یک داوری با اشاره به آیه ۵۸ سوره نساء، ادامه داد : از شروط دیگری که از این آیه شریفه استنباط ‌می‌گردد رعایت عدالت است ؛ عدالت به قدری دارای اهمیت است که امام علی (ع) در مورد آن می‌فرماید «عدل‌ پایه‌ و زیربنا است،‌ که‌ پایداری جهان‌ به‌ آن‌ بستگی‌ دارد».
این قاری گیلانی با اشاره به آیه ۲۶ سوره «ص» که درخصوص محور قراردادن حق و پرهیز از پیروی از هوای نفس است، تصریح کرد : شرط بسیار مهم که برای یک قاضی در این آیه شریفه بیان شده پرهیز از هوای نفس و قضاوت به حق، یا همان تقوا و تعهدی است که باید همراه با تخصص باشد تا یک قاضی به درستی و به حق میان مردم داوری کند.
عاطفی، بیان کرد : شاید در شرایط فعلی برجسته‌ترین صفت یک قاضی دوری‌جستن از هوای نفسانی است، وقتی صحبت از نفس می‌شود منظور همان نفس اماره است، نفسی که ما را به بدی‌ها و گناهان سوق می‌دهد و می‌تواند به واسطه لذت‌های حرام قلم قاضی را بلغزاند.
این قاضی گیلانی، افزود : برای تقویت تقوا و دوری از هوای نفس هم باید قاضی خود را پرورش دهد و هم مسوولینی که در رأس پرداخت حقوق و مزایای یک قاضی تعیین تکلیف می‌کنند. وقتی قاضی نفس خود را پرورش داده و از سویی بی‌نیاز از مال دنیا شود، درصد خطا و پیروی وی از هوای نفسانی نیز کم می‌شود.
وی در خصوص ارکان اصلی قضاوت، گفت : در تشکیل دادگاه و قوام قضاوت «قاضی»، «مدعی»، «مدعی علیه»، «مدعی به» نقش اساسى دارند، که بدون آنها قضاوت انجام نمى‌گیرد و از آن به عنوان ارکان قضاوت نیز یاد می‌شود.
عاطفی با تأکید بر اینکه قطعاً مهمترین مساله در قضاوت رعایت عدالت است، تصریح کرد : براساس حدیثی از پیامبر (ص) مبنی بر اینکه «آسمان‌ها و زمین با عدالت پا برجا مى‌مانند»، اجرای عدالت در نظام قضایی اسلام یک اصل و ارزش واقعی و والا است، که باعث حیات و زندگی جامعه بوده و نظام هستی و آسمان و زمین بر آن استوار است.
به گفته‌ی وی، نظام صحیح اسلام و جامعه حق، باید بر اساس عدالت و قضاوت به حق و عدل تشریعی برقرار باشد و مجریان عمده عدالت و قسط در جامعه، قضات هستند و مسوولیت سنگین این‌رسالت بر عهده قوه قضاییه و در گرو شیوه اجرای قضا می‌باشد، لذا اساسی‌ترین مساله در قضاوت باید اجرای عدالت و برقراری قسط باشد.
این قاضی گیلانی، گفت : کمتر نظام و منصبی در اسلام مثل قوه قضاییه و منصب قضاوت اهمیت دارد، زیرا همین منصب است که از منصب الهی و مقام انبیاء است. از سوی دیگر هماهنگ‌کننده نظام تشریعی عدالت و قسط در جامعه با نظام تکوینی عدل الهی است که آسمان و زمین بر آن استوار می‌باشد و از طرفی جان و مال، نوامیس، عرض و آبروی مردم و همه شرف و هستی انسان‌ها به دست قاضی و در اختیار قاضی بوده و او امین مال و جان مردم است.
محمدجواد عاطفی در پاسخ به این‌سوال که یک قاضی قرآنی در قضاوت چه نکاتی را بیشتر مدنظر قرار می‌دهد، خاطرنشان کرد : معتقدم یک قاضی در کمال قدرت و صلابت باید اخلاق‌مدار باشد، زیرا اخلاق‌مداری در رفتار، افکار و گفتار نمود پیدا می‌کند. یک قاضی قرآنی قبل از آنکه قاضی شود قاری کلام خدا بوده و در بین مراجعان و طرفین دعوی باید شهره خوش‌رویی و رفتار همراه با احترام و گفتار همراه با ادب باشد ؛ فرقی هم نمی‌کند روبه‌روی وی شاکی نشسته باشد یا متهم، شاهد باشد یا مطلع، خواهان باشد یا خوانده، زیرا انسان دارای حرمت و احترام است و می‌توان در کمال احترام حقی را از کسی ستاند و به کسی سپرد و یا مجرمی را محکوم و مجازات نمود و عدالت را رعایت کرد.