موسی فقیه حقانی شامگاه پنجشنبه در مراسم رونمایی از کتاب زندگی‌نامه ” آیت الله العظمی شهید حاج ملامحمد خمامی” ، در سالن اجتماعات بیمارستان الزاهرا(س) این شهر، اظهار کرد: در 10 تا 20 سال گذشته در منابع‌ای که وجود داشت مطالبی درباره آیت‌الله خمامی وجود نداشت و اکنون به واسطه تلاش‌ها این کار محقق شده است. وی با بیان اینکه قطعا این کتاب جزو آثار بزرگ است و راهی را برای تحولات دینی باز می‌کند، افزود: در منابع تاریخی که دیده می‌شود رویکردها، رویکرد سکولار و عمدتا با طعنه به بزرگان بوده است.
رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران گفت: نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که عالم بزرگی که صدسال پیش در این منطقه جایگاه خاصی داشته وقتی به مجلس تهران می‌رود اوضاع گیلان آشفته می‌شود و تحرکات بسیاری صورت می‌گیرد که زمامداران امور به این نتیجه می‌رسند تا ملامحمد را به خمام برگردانند. فقیه حقانی با بیان اینکه آیت‌الله خمامی عالمی بود که وقتی به شهادت رسید خیلی شلوغی به وجود آمد، تصریح کرد: بعضی بدون اینکه حقشان باشد به عنوان مجاهد معرفی می‌شوند و بعضی مانند ملامحمد ناشناخته می‌مانند.
وی با اشاره به اینکه برای بهتر شناختن ملامحمد باید زمانه ایشان را بشناسیم، خاطرنشان کرد: در زمان ایشان چهار دوره وجود داشت که آیت‌الله خمامی با سه دوره جنگید که یکی شامل جریان استعمار بود کارش تهاجم فرهنگی، تحمیلات سیاسی و اقتصادی به کشور از طرف انگلیس بود، در آن زمان وارد پیک تاریخی شدیم و نتوانستیم شرایط را فراهم کنیم که تبعات زیادی در برداشت.
رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران گفت:‌جریان بعدی قاچار و استبداد آن بود که ظلم‌های زیادی را انجام می‌دادند و یکی باید تغییر ایجاد می‌کرد از طرفی علما کاملا نمی‌توانستند قاچار را بردارند چون جایگزین مناسبی وجود نداشت و اسلام مد نظر بود.
فقیه حقانی با بیان اینکه نگاه اسلام سه دیدگاه مبارزه با استکبار ، استبداد و صیانت از ایران داشت، تصریح کرد: باید نگاه را نسبت به تغییرات انجام شده و نسبت به زمان تغییر دهیم آیت‌الله خمامی جزو نخستین کسانی بود که جلوی استبداد قاچار قیام کرد و پای صیانت از کشور ایستاد. وی افزود: همه باید بپذیرند که قدرت بسیج کردن مردم را در ایران علما دارند و ایشان از شاگردان میرزا حبیب‌الله رشتی بود.
رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران خاطرنشان کرد: آیت‌االله خمامی حد شرعی را اجرا می‌کرد و در اجرای آن ملاحضه کسی را نمی‌کردند و در آن دوران حاکم گیلان خطایی مرتکب شد و خمامی با آن برخورد کرده بود، در بسیاری از محاکمه در قانون آن زمان کسی نمی‌توانست ورود کند اما این روحانی مبارز وارد می‌شد.
فقیه حقانی، برخورد با فراماسون‌ها را یکی دیگر از اقدامات شهید خمامی دانست و گفت: تاریخ نویسانی که تاریخ را به دست گرفتند چون فراماسون بودند تاریخ را درباره آیت‌الله خمامی ضد و نقیض نوشتند.
رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران تاکید کرد: باید همایش‌هایی برگزار و به این اشخاص بیشتر پرداخته شود زیرا چهره‌های مانند آیت‌الله خمامی می‌تواند به فرهنگ‌سازی کمک کند.
بنابر این‌گزارش، کتاب آیت الله العظمی شهید حاج ملامحمد خمامی جریان مشروعه‌خواهی گیلان و رهبری آن در نهضت مشروطه منتشر شد. کتاب “آیت الله العظمی شهید حاج ملامحمد خمامی” به عنوان هفتمین اثر از سری کتاب‌های موسسه مطالعات مبارزات اسلامی گیلان در قطع وزیری و در 480 صفحه و درباره جریان مشروعه خواهی گیلان نوشته شده است.
این کتاب در 13 فصل نگاشته شده است و محوریتش با رهبر مشروعه‌خواهان گیلان آیت الله خمامی است و در کنار ایشان سایر رهبران آن در گیلان نیز معرفی شده‌اند.